Wat is een somatoforme stoornis?

Mensen met een somatoforme stoornis hebben langdurig last van lichamelijke klachten zonder dat daarvoor een medische oorzaak te vinden is.

Dat er sprake is van onverklaarde klachten wil nog niet zeggen dat er geen medische oorzaak ís, of dat deze nooit gevonden zal worden. Het betekent evenmin dat er sprake is van fantasie of aanstellerij. In plaats van kenmerken of symptomen wordt er bij een somatoforme stoornis vaak over functionele kenmerken gesproken. Hiermee wordt aangegeven dat een bepaald deel van het lichaam niet naar behoren functioneert. Dit kan pijn zijn, maar de oorzaak van de pijn is niet bekend.

Door de diversiteit van klachten zijn er ook verschillende soorten somatoforme stoornissen.

Het kan ook zijn dat een klacht hoort bij een verklaarbare lichamelijke aandoening, maar ernstiger is dan medisch kan worden verklaard. Of het herstel van de kneuzing veel langer duurt dan verwacht. Bijvoorbeeld wanneer iemand na een lichte kneuzing pijnklachten blijft ervaren terwijl medisch gezien de kneuzing genezen is, de pijn kan dan niet medisch worden verklaard.

Door de aanhoudende lichamelijke klachten ontstaan vaak ook psychische problemen. De patiënt belandt in een vicieuze cirkel waarin de gevolgen de klachten in stand houden.

Oorzaken

Bij een somatoforme stoornis is het lastig om een directe oorzaak aan te wijzen. Geestelijke of emotionele problemen kunnen leiden tot lichamelijke klachten. De precieze oorzaak van een lichamelijke aandoening is moeilijk te herleiden. Pijn in de rug kan een gevolg zijn van geestelijke problemen in plaats van een lokaal probleem.

Stress is in veel gevallen een factor. Wanneer stress niet goed wordt verwerkt, kunnen verschillende klachten ontstaan. Het gevolg is dat er lichamelijk klachten zijn waarbij een medische behandeling niet helpt. De psychische oorzaken behoren dan onderzocht te worden. Indien de klachten niet worden behandeld met psychische begeleiding dan zullen de klachten blijven bestaan of kunnen verergeren. Vaak komt het voor dat stress, of een stoornis, een aanleiding is voor de ontwikkeling van lichamelijke klachten.

Somatisatiestoornis

Een somatisatiestoornis is een ernstige, chronische aandoening. Hierbij hebben mensen last van talloze lichamelijke klachten waarvoor geen medische verklaring te vinden is zoals:

• hoofdpijn
• misselijkheid
• buikpijn
• vermoeidheid
• flauwvallen

Deze klachten worden vaak beschreven als ondraaglijk.

Hypochondrie

Mensen met hypochondrie ervaren constant de angst dat ze een ernstige ziekte hebben, ondanks dat dit door onderzoek wordt uitgesloten.

Conversiestoornis

Conversie betekent letterlijk omzetten. Een conversiestoornis zet bepaalde psychische problemen om in iets lichamelijks. Dit is een onbewust proces. Voor de medische wereld zijn de klachten vaak een raadsel: iemand kan van de ene op de andere dag opeens niet meer praten, is verlamd, doof of blind. De medische oorzaak hiervan is echter niet te vinden.

Pijnstoornis

Bij pijnstoornis ervaren mensen pijn, vaak zonder, maar ook mét een medische oorzaak, waarbij psychische factoren een rol spelen bij het begin, de ernst, de verergering of het voortduren van de pijn. De pijn komt het meest voor bij rug, buik, borst en hoofd.

Stoornis van de lichaamsbeleving

Met een stoornis van de lichaamsbeleving wordt een bepaald deel van het lichaam anders ervaren dan het in werkelijkheid is. Een neus kan in hun beleving er twee keer zo groot uitzien dan deze in werkelijkheid is.

Somatoforme stoornis niet anderszins omschreven (NAO)

Bij een ongedifferentieerde somatoforme stoornis is er sprake van klachten, zonder dat daar een medische verklaring voor is gevonden en zonder dat er sprake is van een andere psychische stoornis. Voorbeelden hiervan zijn klachten als:

• vermoeidheid
• verlies van eetlust
• problemen met maag-darmkanaal
• problemen met de urinewegen

Therapie bij somatoforme stoornissen

Bij de behandeling is het belangrijk dat de betrokken behandelaren (psychotherapeut, arts, specialist) erkennen dat, als er sprake is van onverklaarde lichamelijke klachten, deze klachten wel reëel zijn en het het leven van de cliënt behoorlijk kunnen verstoren.

Behalve behandeling van de lichamelijke aandoening(en) is behandeling op het psychisch vlak noodzakelijk. Met bijvoorbeeld cognitieve therapie krijgt de cliënt inzicht in de symptomen en leert hij of zij emoties te herkennen en hoe hiermee om te gaan. Een somatoforme stoornis kan ook veel invloed hebben op relaties en het gezin. De therapie kan hierop toegespitst worden als veranderingen in de onderlinge omgang nodig zijn om herstel te bewerkstelligen.

Omdat bij een somatoforme stoornis de oorzaak van de lichamelijke klachten psychisch lijken te zijn, voelt men geregeld schaamte en onbegrip. De problemen zijn echter wel reëel, alleen de oorzaak is psychisch in plaats van lichamelijk. Niet alleen de omgeving, maar ook mensen met een somatisatiestoornis wijzen een psychische behandeling vaak af. Men wil het liefst een medische oplossing voor hun pijn. De oorzaak zal lichamelijk echter niet opgelost kunnen worden. Wel kan een therapeut helpen bij het accepteren van de pijn, het aanleren van ontspanningsoefeningen en aanpassen aan het leven met de pijn.

De uiteindelijke behandeling is ook afhankelijk van de mogelijkheden en wensen van de cliënt.